Lider w regionie
Arabia Saudyjska to państwo położone w Azji Zachodniej, na Półwyspie Arabskim, zamieszkiwane przez 35,9 mln osób. Obejmuje w większości pustynny obszar od Zatoki Arabskiej do Morza Czerwonego. Arabia Saudyjska to największa gospodarka w regionie Bliskiego Wschodu i największy światowy eksporter ropy naftowej. To także centrum świata islamskiego, które corocznie przyjmuje pielgrzymów w Mekce i Medynie.
Ustrój Arabii Saudyjskiej to monarchia absolutna. Od 2015 roku na tronie zasiada Salman bin Abdulaziz Al Saud, a jego następcą będzie pełniący funkcję premiera Mohammed bin Salman. Królestwo Arabii Saudyjskiej leży na skrzyżowaniu szlaków handlowych z Europy, Azji i Afryki. W 2021 roku produkt krajowy brutto wyniósł 833,5 mld dolarów (23 186 dolarów per capita). W strukturze PKB usługi stanowią 46,7% PKB, przemysł – 45,5%, a rolnictwo – 2,3%. 99% (752 000) firm stanowią małe lub średnie przedsiębiorstwa.
Gospodarka Arabii Saudyjskiej opiera się na obrocie ropą naftową i węglowodorami. Królestwo dysponuje 17% światowych rezerw ropy naftowej (267 mld baryłek). Arabia Saudyjska codziennie produkuje ponad 11,5 mln baryłek ropy naftowej oraz 120 mln metrów sześciennych gazu. Z powodu inwazji Rosji na Ukrainę należący do państwa gigant naftowy Aramco w 2022 roku odnotował rekordowy dochód netto w wysokości 161,1 mld dolarów, (wzrost o 46,5% w ciągu roku). Inne bogactwa naturalne Arabii Saudyjskiej to ruda żelaza, złoto, miedź, boksyty i fosfaty.
Ludność Arabii Saudyjskiej
Ludność Arabii Saudyjskiej liczy 35,9 mln osób. Tak jak w innych krajach regionu, siła robocza jest zasilana przez zagranicznych pracowników z Azji i Afryki. Ekspaci stanowią około jednej trzeciej ludności (ok. 13,5 mln osób). Największe zagraniczne społeczności, liczące powyżej miliona osób, to Hindusi, Pakistańczycy, Banglijczycy, Egipcjanie i Filipińczycy. Z kolei obywatele państw zachodnich stanowią 1% ludności (118 000 osób).
Językiem urzędowym kraju jest arabski, a w środowisku biznesowym stosowany jest język angielski. Od początku XXI wieku Arabia Saudyjska przechodzi intensywną urbanizację. Według szacunków, obecnie 85% ludności mieszka w największych miastach, takich jak Rijad (7,2 mln), Dżudda (4,6 mln), Mekka (2 mln), Medyna (1,5 mln) i Dammam (1,2 mln). Ten trend oznacza, że saudyjskie władze będą sukcesywnie zwiększać nakłady na budownictwo, służbę zdrowia, edukację i usługi miejskie.
Znaczenie islamu w Arabii Saudyjskiej
Arabia Saudyjska to centrum religii islamu. W Królestwie znajdują się święte miasta Mekka i Medyna, do których przybywają pielgrzymi z całego świata. Religia ma dalekosiężny wpływ na funkcjonowanie państwa, regulując życie codzienne obywateli, stosunki międzyludzkie oraz relacje między władzą a obywatelem. Odstępstwa od islamu podlegają karom, co dotyczy także cudzoziemców.
Islam oddziałuje także na bariery taryfowe i pozataryfowe. Materiały uderzające w obyczajowość islamską, w tym dewocjonalia, pornografia, alkohol i wieprzowina, są nielegalne. W przypadku konfiskaty tego typu przedmiotów trudno później otrzymać kolejną wizę wjazdową. Piątki, które pozostają dniami wolnymi od pracy, dni świąt oraz okres Ramadanu wymagają szczególnej uwagi ze strony przedsiębiorców zainteresowanych rozwojem biznesu w Arabii Saudyjskiej.
Gospodarka Arabii Saudyjskiej
Arabia Saudyjska jest państwem członkowskim Organizacji Krajów Eksportujących Ropę Naftową (Organization of the Petroleum Exporting Countries, OPEC) i członkiem forum G20, zrzeszającego największe gospodarki świata. W 2022 roku saudyjska gospodarka odnotowała najwyższy wzrost (8,7%) wśród krajów G20. Oprócz energetyki, kluczowe sektory gospodarki przeżywające rozwój to nieruchomości, usługi finansowe, ubezpieczenia i budownictwo.
Walutą Arabii Saudyjskiej jest rial saudyjski (SAR). Gospodarka jest uzależniona od importu żywności, leków, części i półproduktów. W związku z tym władze wdrażają program dywersyfikacji gospodarczej „Vision 2030„. Strategiczny plan, którego celem jest zmniejszenie zależności Arabii Saudyjskiej od ropy naftowej, kładzie nacisk na trzy elementy: społeczeństwo, gospodarkę oraz „ambitny naród”, czyli rozbudowę tzw. trzeciego sektora.
Władze zwiększają nakłady na rozwój sektorów usług publicznych, takich jak zdrowie, edukacja, infrastruktura i turystyka. W ramach planu „Vision 2030” realizowany jest projekt ROSHN, którego celem jest rozwój mieszkalnictwa oraz budowa sieci luksusowych kurortów nad Morzem Czerwonym. Z kolei celem projektu NEOM jest budowa smart city o tej nazwie w prowincji Tabuk. Według planów, miasto ma być zasilane w 100% energią ze źródeł odnawialnych, a jego budowa będzie kosztować około 500 mld dolarów.
Poprzez wdrożenie założeń „Vision 2030” saudyjskie władze do końca dekady chcą zwiększyć udział eksportu niezwiązanego z ropą naftową w PKB z 16% do 50%. Do 2030 roku planowane jest także przeznaczenie dodatkowych środków na wspieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. W 2019 roku zwiększono rolę sektora prywatnego, m.in. poprzez projekty realizowane w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego, regulowane przez Narodowe Centrum Prywatyzacji (National Center For Privatization, NCP).
Handel międzynarodowy
Arabia Saudyjska to 19. największa gospodarka świata pod względem PKB, 24. największy eksporter i 31. największy importer. Wartość saudyjskiego eksportu wynosi 286,5 mld dolarów, a importu – 152,7 mld dolarów. Głównymi partnerami handlowymi Arabii Saudyjskiej są Zjednoczone Emiraty Arabskie, Chiny, Indie, Egipt, Stany Zjednoczone, Singapur, Belgia, Turcja, Korea Południowa i Holandia.
Grupa najczęściej importowanych towarów obejmuje maszyny przemysłowe (10,9%), pojazdy silnikowe i części (9,99%), urządzenia elektryczne (9,09%), ropę i paliwa mineralne (4,84%), leki (4,54%), żelazo i stal (3,58%), kamienie i metale szlachetne (3,47%), zboża (2,73%), tworzywa sztuczne (2,52%) i instrumenty precyzyjne (2,41%). Oprócz nich importowane są także artykuły z żelaza i stali, samoloty, meble, miedź, chemikalia, odzież, nabiał, mięso, statki, łodzie i guma.
Największą grupę eksportowanych towarów stanowią ropa i paliwa mineralne (74,2%), tworzywa sztuczne (8,29%), chemia organiczna (5,01%), statki i łodzie (1,34%), nawozy (1,25%), aluminium (0,857%), maszyny przemysłowe (0,725%), kamienie i metale szlachetne (0,714%), chemia nieorganiczna (0,713%) i urządzenia elektryczne (0,662%). Na kolejnych pozycjach są pojazdy silnikowe i części, żelazo i stal, miedź, chemikalia, rudy i samoloty.
Umowy handlowe
Arabia Saudyjska podpisała umowy handlowe między innymi z krajami Rady Współpracy Zatoki Perskiej (Gulf Cooperation Council, GCC). Arabię Saudyjską łączą więzi gospodarcze (wspólny rynek i unia celna) z Bahrajnem, Katarem, Kuwejtem, Omanem i Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi. Na mocy porozumienia o Arabskiej Strefie Wolnego Handlu (Greater Arab Free Trade Area Agreement, GAFTA), Arabia Saudyjska ma wolny dostęp do Kuwejtu, Bahrajnu, Kataru, Omanu, ZEA, Jordanii, Egiptu, Iraku, Libanu, Maroka, Tunezji, Palestyny, Syrii, Libii i Jemenu.
Arabia Saudyjska podpisała także dwustronne umowy z następującymi krajami:
Chiny
Indie
Stany Zjednoczone
Umowy ze stowarzyszeniami krajów:
Rada Współpracy Zatoki Perskiej (Gulf Cooperation Council, GCC)
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (European Free Trade Association, EFTA)
Umowy zawarte przez GCC:
Singapur
Stosunki Arabia Saudyjska – Unia Europejska
Początkowo relacje między Arabią Saudyjską i Unią Europejską funkcjonowały na bazie umowy o współpracy między UE a Radą Współpracy Zatoki Perskiej (EU-Gulf Cooperation Council Cooperation Agreement) zawartej 1988 roku. W kolejnych latach zintensyfikowano relacje dwustronne. W październiku 2021 roku obie strony zawarły porozumienie o współpracy politycznej i technicznej.
W 2021 roku odbyły się także pierwsze dwustronne konsultacje handlowe. Unia Europejska jest drugim partnerem handlowym Arabii Saudyjskiej po Chinach (14,8% udziału w jej handlu). Arabia Saudyjska jest 17. partnerem handlowym UE (1,1% udziału w handlu Unii). Wartość wymiany handlowej między obiema stronami wynosi 40 mld euro.
Arabia Saudyjska importuje z UE maszyny i urządzenia, a eksportuje ropę naftową i produkty petrochemiczne. Przedsiębiorstwa z państw UE realizują kilka projektów w ramach planu Vision 2030. Obejmują one rozwój linii metra w Rijadzie, energetykę, budownictwo, turystykę, kulturę, maszyny przemysłowe i leki.
Szanse i wyzwania
Produkty importowane do Arabii Saudyjskiej podlegają cłu w wysokości 5%, co reguluje Rada Współpracy Zatoki Perskiej. W określonych przypadkach obowiązuje też taryfa protekcjonistyczna sięgająca od 12% do 20%. Aby dokonać importu należy przedłożyć fakturę handlową, list przewozowy, świadectwo pochodzenia, potwierdzenie ubezpieczenia i certyfikaty zgodności. Szczegółowe warunki i wyszukiwarka poszczególnych dóbr znajduje się na stronie saudyjskiego urzędu celnego.
Saudyjski Generalny Urząd Inwestycyjny (Saudi Arabian General Investment Authority, SAGIA) reguluje dostęp zagranicznych inwestorów do rynku, wydaje licencje i obsługuje podmioty. Tzw. program „saudyzacji” wymaga zatrudnienia określonej liczby obywateli Arabii Saudyjskiej. W zależności od ich liczby spółka otrzymuje jedną z sześciu kategorii, które wpływają m.in. na proces ubiegania się o wizy biznesowe. Tzw. miasta przemysłowe i gospodarcze to dwa główne rodzaje specjalnych stref ekonomicznych, oferujących zachęty i ulgi dla inwestorów.
Standardy saudyjskie często różnią się od europejskich, szczególnie w przypadku branży spożywczej i medycznej. Szczegółowe informacje na temat produktów znajdują się na stronach Saudi Food & Drug Authority i Saudi Arabian Standard Organization. Wymogi islamu, w tym halal, obejmują mięso, które podlega zasadom uboju rytualnego i zostaje oznaczone certyfikatem zgodności. Kosmetyki i żywność nie mogą zawierać alkoholu ani produktów odzwierzęcych, w tym żelatyny. W przypadku branży kosmetycznej ograniczenia dotyczą keratyny, kolastyny, kwasu hialuronowego itp.
Potencjał współpracy dla przedsiębiorców to projekty infrastrukturalne, realizowane m.in. w ramach planu „Vision 2030” w branży turystycznej i hotelarskiej oraz w budownictwie. Wraz ze wzrostem liczby ludności, wzrostem wynagrodzeń i postępującą urbanizacją rosną szanse w branży meblarskiej, spożywczej, medycznej, modowej itp. Najczęściej kupowane elementy elektroniki w Arabii Saudyjskiej to klimatyzatory, komputery, systemy nawigacji i telefony.