Jedna z najszybciej wzrastających gospodarek
Wietnam to państwo w Azji Południowo-Wschodniej, położone na Półwyspie Indochińskim, zamieszkiwane przez 97,5 mln osób. Po wojnie wietnamskiej (1955-1975) i ustanowieniu Socjalistycznej Republiki Wietnamu, władze wprowadziły gospodarkę centralnie planowaną. W rezultacie zainicjowanej w 1986 roku transformacji ekonomicznej (tzw. Doi Moi), Wietnam przeszedł w stronę modelu wolnorynkowego, stając się jednym z najszybciej rozwijających się krajów na świecie. Pomimo wyzwań, Wietnam jest uznawany za kraj o znacznym potencjale gospodarczym.
Gospodarka jest obecnie napędzana przez eksport i inwestycje zagraniczne. Postęp gospodarczy w ostatnich latach obrazuje także spadek stopy ubóstwa z ok. 75% na początku reform do 3,8% w 2020 roku. Pomimo dynamicznego rozwoju, Wietnam jest wciąż krajem niezamożnym. W 2021 roku wartość produktu krajowego brutto wyniosła 366 mld dolarów (3756 dolarów per capita). W strukturze PKB przemysł stanowi 37,5%, usługi – 41,2%, a rolnictwo – 12,6%. Jeśli chodzi o środowisko biznesowe, 97% firm (776 000) stanowią małe lub średnie przedsiębiorstwa (SMEs).
Według planów władz, Wietnam do 2045 roku ma stać się krajem rozwiniętym o wysokim dochodzie. Rząd zadeklarował także dążenie do bardziej zrównoważonego rozwoju, w związku z czym zobowiązał się do powstrzymania wylesiania do 2030 roku i osiągnięcia zerowej emisji dwutlenku węgla netto do 2050 roku. Według Banku Światowego, by osiągnąć te cele Wietnam w najbliższych latach musi dokonać postępu w obszarach finansów, ochrony środowiska i rozwoju infrastruktury.
Ludność Wietnamu
Ludność Wietnamu liczy 97,5 mln osób. Większość stanowią etniczni Wietnamczycy (85,3%), a do największych mniejszości należą Tajowie, Muongowie, Hmongowie, Khmerowie, Nung, Dao i Hoa. Wietnam jest oficjalnie państwem ateistycznym. Większość mieszkańców wyznaje religie ludowe lub jest niereligijna. Wyznawcy religii stanowią 14% ludności, a największe grupy religijne to katolicy (6%), buddyści (5%) i protestanci (1%).
W latach 90. w Wietnamie znacząco przyspieszył proces urbanizacji Obecnie w miastach mieszka 38% Wietnamczyków, ale według planów rządów odsetek ten do 2030 roku wzrośnie do 50%. Największym miastem jest Ho Chi Minh, które zamieszkuje obecnie 9,3 mln osób. Inne duże wietnamskie miasta to stolica, Hanoi (5,2 mln), Can Tho (1,8 mln), Hajfong (1,2 mln) i Da Nang (1,2 mln). Pomimo rozwoju gospodarczego, nadal występuje spore zróżnicowanie między dochodami mieszkańców miast a ludnością zamieszkującą tereny wiejskie.
Wietnamczycy są szybko starzejącym się społeczeństwem. W 2021 roku 8,3% Wietnamczyków miało co najmniej 65 lat. Według prognoz, w 2036 roku liczba osób w wieku 65 lat i więcej przekroczy 15,5 mln (14% populacji). Z drugiej jednak strony, około jedna piąta ludności ma mniej niż 15 lat. Oznacza to, że rząd będzie musiał w najbliższych latach zwiększać nakłady zarówno na opiekę zdrowotną, jak i edukację. Inwestycje w tym drugim obszarze wiążą się także z planami władz dotyczącymi rozwoju gospodarczego do 2045 roku.
Gospodarka Wietnamu
Walutą Wietnamu jest dong (VND), którego kurs od 2011 roku jest powiązany z dolarem. Sektor rolniczy opiera się przede wszystkim na uprawie ryżu, kawy, warzyw, owoców, a także na akwakulturze. Motorem wzrostu wietnamskiej gospodarki jest przemysł ze znacznym udziałem przedsiębiorstw państwowych. Jego najważniejszymi gałęziami są przemysł tekstylny, spożywczy, meblarski, tworzyw sztucznych i papierniczy. Wietnam inwestuje także w rozwój branży samochodowej, stoczniowej, elektroniki i energetyki. Z kolei motorem rozwoju sektora usług są turystyka i telekomunikacja.
W latach 2000-2012 zużycie energii w Wietnamie wzrosło ponad pięciokrotnie, a wzrost w latach 2015-2030 szacuje się na poziomie 12-15%. Poszukiwania na morzu zwiększyły potwierdzone rezerw ropy naftowej do 4,4 mld baryłek. Wietnam posiada także 24,7 bln stóp sześciennych potwierdzonych rezerw gazu ziemnego. Surowce energetyczne mają kluczowe znaczenie dla dalszego rozwoju infrastruktury i transportu. Obiecujące perspektywy mają także sektory farmaceutyczny i usług medycznych. Dla podtrzymania dynamiki wzrostu konieczne będzie jednak zwiększenie eksportu.
Pełną wolność gospodarczą ograniczają czynniki instytucjonalne, obciążenia regulacyjne, sądownictwo podatne na wpływy polityczne i korupcja. Pomimo reform (częściowa prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych, liberalizacja handlu i inwestycji zagranicznych) bardziej zrównoważony, długoterminowy rozwój gospodarczy jest utrudniony. Sektor przedsiębiorstw państwowych (SOEs) jest nadal jednym z najważniejszych filarów wietnamskiej gospodarki, stanowiąc ok. 28% PKB i 30% wpływów budżetowych państwa. Kluczowe znaczenie w najbliższych latach będzie mieć więc tempo dalszych reform i rozwoju inicjatywy prywatnej.
Handel międzynarodowy
Wietnam to 36. gospodarka świata pod względem PKB, 21. największy eksporter i 19. największy importer. Wartość wietnamskiego eksportu wynosi 335,8 mld dolarów, a importu – 330,7 mld dolarów. Głównymi partnerami handlowymi Wietnamu są Chiny, Korea Południowa, Japonia, Stany Zjednoczone, Tajlandia, Malezja, Australia, Indonezja, Indie i Kuwejt.
Wśród najczęściej importowanych towarów są urządzenia elektryczne (35,7%), maszyny przemysłowe (7,29%), tworzywa sztuczne (6,04%), ropa i paliwa mineralne (4,96%), żelazo i stal (4,46%), instrumenty precyzyjne (2,41%), pojazdy silnikowe i części (2,25%), odzież (2%), chemia organiczna (1,68%) oraz artykuły z żelaza i stali (1,59%). Oprócz tego Wietnam importuje zboża, bawełnę, produkty chemiczne, gumę, aluminium, miedź, leki i papier.
Grupę najczęściej eksportowanych towarów stanowią urządzenia elektryczne (39,1%), odzież (8,76%), maszyny przemysłowe (7,18%), obuwie (5,43%), meble (4,12%), żelazo i stal (3,55%), tworzywa sztuczne (2,17%), owoce morza (1,88%), guma (1,83%) oraz owoce i orzechy (1,64%). Kolejne pozycje zajmują drewno, pojazdy silnikowe i części, instrumenty precyzyjne, artykuły z żelaza i stali, bawełna, kawa, przyprawy, zboża oraz ropa i paliwa mineralne.
Umowy handlowe
Wietnam podpisał wiele umów handlowych. Zostały one zawarte zarówno z krajami, jak i stowarzyszeniami krajów.
Wietnam podpisał umowy o wolnym handlu z następującymi krajami:
Chile
Japonia
Korea Południowa
W kwietniu 2023 roku Wietnam zakończył negocjacje w sprawie umowy o wolnym handlu z Izraelem. Z kolei ze Stanami Zjednoczonymi Wietnam zawarł dwustronną umowę handlową.
Umowy ze stowarzyszeniami krajów:
Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN)
Wspólnota Gospodarcza Azji i Pacyfiku (APEC)
Kompleksowe i Progresywne Partnerstwo Transpacyficzne (CPTTP)
Regionalne Kompleksowe Partnerstwo Gospodarcze (RCEP)
Euroazjatycka Unia Gospodarcza (EAEU)
Unia Europejska (EU)
Umowy zawarte przez ASEAN:
Australia i Nowa Zelandia (Strefa Wolnego Handlu między ASEAN, Australią i Nową Zelandią, AANZFTA)
Chiny
Hongkong
Indie
Japonia
Korea Południowa
Relacje Wietnam-Unia Europejska
Wietnam i Unia Europejska nawiązały stosunki dyplomatyczne w 1990 roku. Współpracę wzmocniły kolejne dwustronne porozumienia zawarte w 1996, 2012, 2016 i 2019 roku. Obejmują one gospodarkę, handel, rozwój społeczny, prawa człowieka, energetykę, turystykę, kulturę, ochronę środowiska, walkę z korupcją i przestępczością zorganizowaną oraz bezpieczeństwo i obronę.
W czerwcu 2019 roku Unia Europejska i Wietnam zawarły „Umowę handlową i umowę o ochronie inwestycji” (Trade Agreement and Investment Protection Agreement). Umowa o wolny handlu weszła w życie w sierpniu 2020 roku. Wietnam jest 15. co do wielkości partnerem Unii Europejskiej w zakresie handlu towarami i największym partnerem handlowym UE w ASEAN. Wartość wymiany handlowej w 2022 roku między obiema stronami wyniosła 64,3 mld euro.
Unia Europejska eksportuje głównie maszyny przemysłowe, urządzenia elektryczne, samoloty, pojazdy i leki. Z kolei Wietnam eksportuje telefony komórkowe, produkty elektroniczne, obuwie, tekstylia, odzież, kawę, ryż, owoce morza i meble. UE jest jednym z największych inwestorów zagranicznych w Wietnamie. W 2019 roku wartość inwestycji, głównie w produkcję, wyniosła 6,1 mld euro.
Szanse i wyzwania
Taryfa celna w Wietnamie składa się z dwóch części: cła przywozowego i podatku od wartości dodanej (VAT). Wietnam nakłada opłaty na większość importowanych produktów. Ich wysokość waha się w zależności od rodzaju produktu. Opłaty są wysokie w przypadku produktów konsumenckich i towarów luksusowych podczas gdy maszyny, urządzenia i surowce korzystają z niższych opłat, a nawet zwolnień podatkowych. Międzynarodowe firmy eksportujące swoje produkty do Wietnamu podlegają podatkom przywozowym, VAT (5% lub 10%) i specjalnemu podatkowi od konsumpcji (7-75%).
Ryzyka dla eksporterów obejmują niedostatecznie rozwiniętą infrastrukturę, system sądownictwa, obciążenia regulacyjne i administracyjne, biurokrację i korupcję (w 2022 roku Wietnam zajął 77. miejsce w liczącym 180 pozycji rankingu Transparency International). Kolejne wyzwania to bariera językowa, niedostatek wykwalifikowanej siły roboczej oraz niewielkie możliwości uzyskania kredytów. Sporym utrudnieniem dla działalności gospodarczej są nieprzejrzyste przepisy. Bank Światowy wskazuje także na potrzebę zreformowania sektora finansowego i polityki fiskalnej.
Pomimo wyzwań tempo rozwoju gospodarczego sprawia, że Wietnam jest uznawany za perspektywiczny rynek. Szansą dla zagranicznych przedsiębiorców są projekty rozwojowe związane z budową infrastruktury transportowej i miejskiej, które wymagają odpowiednich urządzeń i materiałów. Wiążą się z tym także projekty na rzecz rozwoju energetyki, w tym energetyki opartej na odnawialnych źródłach energii. Niskie koszty siły roboczej oferują także możliwości ekspansji w sektorze elektroniki i branży ICT. Podobnie jest w przypadku edukacji i opieki zdrowotnej w związku z planami transformacji gospodarczo-społecznej do 2045 roku.