Izrael

Innowacyjna gospodarka sprzyjająca inwestycjom

Izrael to państwo położone w zachodniej Azji, zamieszkiwane przez 9,5 mln osób. Jest to jedna z najbardziej rozwiniętych gospodarek na świecie i regionalne mocarstwo, dysponujące prawdopodobnie bronią atomową. W rozwoju ekonomicznym nie przeszkodziły wyzwania geopolityczne, zwłaszcza konflikt izraelsko-palestyński. Izrael, zwany Doliną Krzemową Bliskiego Wschodu, jest obecnie w ścisłej czołówce pod względem najlepiej wykształconych pracowników, a gospodarka charakteryzuje się wysoką innowacyjnością.

Rozwój ekonomiczny Izraela przyspieszyła liberalizacja w latach 70. i 80 XX wieku. Podstawą gospodarki są obecnie produkcja przemysłowa i branża wysokich technologii. Izrael należy do grupy państw o wysokim dochodzie. W 2022 roku PKB wyniosło 522 mld dolarów (54 659 dolarów per capita). W strukturze PKB przemysł stanowi 17,2%, usługi – 72,4%, rolnictwo – 1,3%. Jeśli chodzi o środowisko biznesowe, mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa (SMEs) stanowią 99,5% (ok. 625 tys.) wszystkich firm.

Znakiem rozpoznawczym Izraela są liczne start-upy i centra badawcze międzynarodowych korporacji. Jako kraj ubogi w surowce naturalne, Izrael jest uzależniony od importu części surowców energetycznych, żywności i półproduktów. Pomimo wysokich wskaźników rozwoju i dochodu per capita, wyzwaniem pozostaje poziom ubóstwa, które dotyka jedną piątą ludności. Kolejnym wyzwaniem dla Izraela jest transformacja energetyczna (w oparciu o energię słoneczną) i osiągnięcie neutralności dla klimatu do 2050 roku.

Ludność Izraela

Izrael jest zamieszkiwany przez 9,5 mln osób. Największą grupę etniczną stanowią Żydzi (74%), w tym urodzeni w Izraelu (78,7%), urodzeni w Europie, Ameryce, Oceanii (14,8%), urodzeni w Afryce (4,2%) i urodzeni w Azji (2,3%). Drugą największą grupą etniczną są Arabowie (21,1%). Największe grupy religijne to wyznawcy judaizmu (74%), muzułmanie (18%), chrześcijanie (1,9%) i druzowie (1,6%). Oficjalnym językiem jest jęz. hebrajski, podczas gdy jęz. arabski ma status specjalny. Najpopularniejszym językiem obcym jest angielski.

Ludność Izraela doświadcza przyspieszonego procesu starzenia się, ale ze względu na wysoki współczynnik dzietności osoby w wieku 65 lat lub więcej stanowią 12,4% populacji, podczas gdy osoby w wieku 15-64 lata – 61,7%. Siła robocza liczy 4,37 mln osób. Około 1,95 mln Izraelczyków (20% ludności) żyje w biedzie. Wskaźnik urbanizacji wynosi 92.9%. Największymi ośrodkami miejskimi są Tel Awiw-Jafa (4,4 mln mieszkańców), Hajfa (1,17 mln), oraz stolica, Jerozolima (970 tys.).

Władze chronią krajowy rynek pracy przed napływem zagranicznych pracowników. Pracodawcy chcący zatrudnić zagranicznych pracowników mają obowiązek udowadniania, że nie ma obywatela Izraela, który byłby w stanie wykonywać dane obowiązki. Osoby, które spełnią wymogi prawne, otrzymują wizy pracownicze. Możliwość wynajmu lub zakupu nieruchomości mają tylko obywatele państw, które mają uregulowane stosunki dyplomatyczne z Izraelem. W 2022 roku w Izraelu było 136 tys. zagranicznych pracowników.

Gospodarka Izraela

Izrael, jako jedna z największych gospodarek świata, jest państwem członkowskim Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Najważniejsze gałęzie gospodarki to wysokie technologie, produkcja przemysłowa oraz obróbka i szlifowanie diamentów. Władze kładą szczególny nacisk na rozwój takich sektorów jak przemysł technologii medycznych, lotnictwo i kosmonautyka, motoryzacja, półprzewodniki, technologie rolnicze i spożywcze, cyberbezpieczeństwo, technologie wodne i branża clean-tech.

Ważnym sektorem jest także przemysł zbrojeniowy. Wartość eksportu sprzętu wojskowego podwoiła się w ciągu niecałej dekady i w 2022 roku wyniosła 12,5 mld dolarów (głównie technologie lotnicze, systemy rakietowe i radary). Duże osiągnięcia odnotowano w energetyce. W ciągu 20 ostatnich lat Izrael przekształcił się z importera w eksportera gazu ziemnego, którego potwierdzone rezerwy wynoszą 921 mld metrów sześciennych. Z drugiej jednak strony, Izrael musi importować ropę naftową. Z kolei rozwijająca się turystyka odpowiada za 2,6% PKB.

Silną pozycję mają także przemysły chemiczny, maszynowy i tekstylny oraz budownictwo. Coraz bardziej rozwija się sektor energii odnawialnej, zwłaszcza w zakresie wykorzystywania energii słonecznej. Wyzwania dla gospodarki Izraela mają charakter demograficzny i społeczny. Coraz większa liczba ultraortodoksyjnych Żydów, którzy poświęcają cały swój czas na studiowanie Talmudu, wpływa negatywnie na rynek pracy w kontekście poziomu zatrudnienia. W tej sytuacji w przyszłości może zmienić się proporcja zatrudnienia do liczby ludności oraz wzrosnąć poziom zależności społecznej.

Handel międzynarodowy

Izrael to 29. największa gospodarka świata pod względem PKB, 48. największy eksporter i 42. importer. Wartość izraelskiego eksportu wynosi 60,1 mld dolarów, a importu – 92,1 mld dolarów. Głównymi partnerami handlowymi Izraela są Stany Zjednoczone, Chiny, Niemcy, Wielka Brytania, Turcja, Szwajcaria, Holandia, Belgia, Indie, Hongkong i Francja.

Grupę najczęściej importowanych towarów stanowią urządzenia elektryczne (12,3%), maszyny przemysłowe (11,7%), ropa i paliwa mineralne (9,91%), pojazdy silnikowe i częsci (8,27%), szlachetnie kamienie i metale (7,52%), tworzywa sztuczne (4,07%), leki (3,98%), instrumenty precyzyjne (3,57%), żelazo i stal (2,79%) oraz chemia organiczna (1,77%). Kolejne towary to meble, artykuły z żelaza i stali, odzież, zboża, produkty chemiczne, drewno, mięso, kosmetyki, papier i obuwie.

Z kolei w skład grupy najczęściej eksportowanych towarów wchodzą urządzenia elektryczne (17,2%), szlachetne kamienie i metale (15,9%), instrumenty precyzyjne (12,2%), maszyny przemysłowe (8,3%), tworzywa sztuczne (5,52%), produkty chemiczne (5,39%), samoloty (3,95%), ropa i paliwa mineralne (3,74%), leki (3,51%), nawozy (2,67%) i broń (2,42%). Kolejne towary to chemia organiczna i nieorganiczna, owoce i orzechy, kosmetyki, meble, warzywa, farby i barwniki.

Umowy handlowe

Izrael prowadzi aktywną politykę handlową, sukcesywnie zwiększając liczbę porozumień handlowych. Jak dotąd, Izrael zawarł 44 dwustronne umowy inwestycyjne (Bilateral Investment Treaties, BITs). Obecnie obowiązuje 36 z nich.

Izrael zawarł umowy o wolnym handlu z następującymi krajami:

Kanada
Kolumbia
Korea Południowa
Meksyk
Panama
Stany Zjednoczone
Turcja
Ukraina
Wielka Brytania
Wietnam
Zjednoczone Emiraty Arabskie

Izrael zawarł także preferencyjne porozumienie handlowe z Jordanią i umowę z USA o Kwalifikowanych Strefach Przemysłowych (Qualified Industrial Zones, QIZ), których celem jest wspieranie współpracy Izraela i Egiptu. Na mocy porozumienia egipskie produkty wytwarzane w tego typu strefach z 10,5% izraelskim wkładem mogą być eksportowane do USA bez cła.

Umowy ze stowarzyszeniami państw:

Unia Europejska (EU)
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA)
Wspólny Rynek Południa (Mercosur)

Relacje Izrael-Unia Europejska

Wspólnoty Europejskie nawiązały kontakty z Izraelem jeszcze w latach 50., a pierwszą umowę o wolnym handlu podpisano w 1975 roku. Wzajemne relacje uległy pogłębieniu po otwarciu przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Tel Awiwie w 1981 roku. Ich obecną podstawą jest Umowa Stowarzyszeniowa, która weszła w życie w 2000 roku. Jej częścią jest umowa o strefie wolnego handlu, a zapisy obejmują także współpracę w kwestiach politycznych i społecznych.

Współpraca odbywa się zgodnie z Planem Działania z 2005 roku, który zakłada stopniową integrację z unijnymi programami i unijnym dorobkiem prawnym. W sferze gospodarki współpracę dopełniają umowy o rolnictwie i rybołówstwie, ruchu lotniczym i farmaceutykach. Do 2021 roku Izrael otrzymywał wsparcie finansowe w ramach Europejskiej Polityki Sąsiedztwa. Obecnie środki pochodzą z Wieloletnich Ram Finansowych UE na lata 2021-2027. Co roku obie strony omawiają najważniejsze kwestie ekonomiczne.

Izrael jest 25. największym partnerem handlowym Unii Europejskiej, podczas gdy dla Izraela UE jest największym partnerem. W 2022 roku wartość handlu towarami wyniosła 46,7 mld euro. Unijny eksport był wart 29,2 mld euro i obejmował przede wszystkim maszyny, sprzęt transportowy, chemikalia i inne wyroby przemysłowe. UE importowała towary z tych kategorii o wartości 17,5 mld euro. Z kolei wartość handlu usługami wyniosła 16,7 mld euro. UE wyeksportowała usługi o wartości 9,8 mld euro, a importowała usługi warte 6,9 mld euro.

Szanse i wyzwania

Największe możliwości dla zagranicznych przedsiębiorców są obecne w branży wysokich technologii. Najbardziej obiecujące są obszary IT, biotechnologii, nanotechnologii, telekomunikacji, Internetu Rzeczy (IoT), sztucznej inteligencji i technologii 5G. Perspektywy współpracy obejmują także technologie potrzebne do transformacji energetycznej. Są to zarówno technologie związane z energią słoneczną, magazynowaniem energii i biopaliwami, jak również technologie przydatne w gospodarce wodnej.

Kolejnymi obiecującymi obszarami są sektory motoryzacyjny (pojazdy autonomiczne) i lotniczy (silniki lotnicze, zaawansowane materiały, radary). Spore szanse wiążą się także z przemysłem rolno-spożywczym. Możliwości dotyczą eksportu m.in. zbóż, roślin strączkowych, napojów, mrożonych owoców, ryb, owoców morza i żywności ekologicznej. Poszukiwani są także producenci urządzeń i akcesoriów budowlanych, wyrobów papierniczych oraz mebli.

Kolejne możliwości wiążą się ze starzeniem się społeczeństwa, jako że proces ten tworzy nowe potrzeby w zakresie usług publicznych, zwłaszcza służby zdrowia, oraz przemysłu farmaceutycznego i technologii medycznych. Duży potencjał tkwi również w zakresie usług sektora ICT oraz rozbudowy infrastruktury cyfrowej. Jednocześnie, z uwagi na potrzebę zmniejszania dystansu między branżą zaawansowanych technologii a resztą gospodarki, dodatkowe szanse są obecne w mniej zaawansowanych sektorach.