Istotna rola w światowym transporcie morskim
Egipt to państwo położone w północno-wschodniej Afryce i na Półwyspie Synaj w południowo-zachodniej Azji, zamieszkiwane przez 111 mln osób. Położenie na pograniczu Afryki, Azji i Europy jest istotnym czynnikiem kształtującym egipską gospodarkę. Kanał Sueski łączący Morze Czerwone z Morzem Śródziemnym jest kluczowym szlakiem morskim, jako że każdego roku przepływa przez niego ok. 12% towarów transportowanych drogą morską. Egipt odgrywa ważną rolę w międzynarodowym transporcie morskim, szczególnie dla statków kursujących na Daleki Wschód oraz do państw Zatoki Perskiej.
Egipt należy do grupy państw o niższym średnim dochodzie i jest trzecią, po Nigerii i Republice Południowej Afryki, największą gospodarką na kontynencie afrykańskim. W ostatnich latach wzrost gospodarczy wynosił średnio 5% rocznie. W 2022 roku PKB wyniosło 476,7 mld dolarów (4295 dolarów per capita). W strukturze PKB przemysł stanowi 32,7%, usługi – 51,4%, a rolnictwo – 10,9%. Jeśli chodzi o środowisko biznesowe, w Egipcie funkcjonuje 3,8 mln mikro, małych i średnich przedsiębiorstw (SMEs).
Wyzwaniami pozostają stosunkowo wysokie bezrobocie i poziom ubóstwa. Wysiłki w zakresie wzmacniania stabilności makroekonomicznej i reform strukturalnych są wspierane przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank Światowy. Celem zainicjowanych w latach 2016-2017 zmian jest wspieranie rozwoju sektora prywatnego i przyjaznego środowiska dla inwestorów. Egipt zobowiązał się także do redukcji emisji gazów cieplarnianych o 65% do 2030 roku, co stwarza szansę na modernizację energetyki, przemysłu i infrastruktury.
Ludność Egiptu
Egipt jest zamieszkiwany przez 111 mln osób. Największą grupę etniczną stanowią Egipcjanie (91% ludności), a największymi mniejszościami są Turcy, Grecy, Abazowie, Beduini, Siwisowie i Nubijczycy. Oficjalną religią w Egipcie jest islam. Największe grupy religijne to muzułmanie, głównie sunnici (90%), i chrześcijanie, głównie Koptowie, katolicy, anglikanie (10%). Oficjalnym językiem jest jęz. arabski, ale klasy wyższe posługują się także jęz. angielskim i francuskim.
Egipskie społeczeństwo jest młodym społeczeństwem. Osoby w wieku 15-64 lata stanowią 62% ludności, podczas gdy osoby w wieku 65 lat lub więcej – 5%. Siła robocza liczy 31,2 mln osób. Ponad 90% ludności mieszka na żyznych terenach okalających deltę i dolinę Nilu, które stanowią jedynie 8% całkowitej powierzchni państwa. Około 10 mln Egipcjan mieszka za granicą, głównie w Arabii Saudyjskiej, Jordanii i Kuwejcie.
Demografię kraju charakteryzuje wysoki przyrost naturalny. W latach 1990 -2017 liczba Egipcjan wzrosła z 57 mln do 95 mln. Wyzwaniem pozostaje stosunkowo wysoki poziom bezrobocia (7,2%), zwłaszcza wśród młodych osób w wieku 15-24 lat. Prawie jedna trzecia społeczeństwa żyje poniżej granicy ubóstwa. Wskaźnik urbanizacji wynosi 43,1%. Największymi ośrodkami miejskimi są stolica, Kair (22,2 mln osób), Aleksandria (5,6 mln) i Port Said (778 tys.).
Gospodarka Egiptu
W latach 90. XX wieku Egipt zaczął stopniowo odchodzić od modelu gospodarki scentralizowanej, stawiając na rozwój sektora prywatnego i dywersyfikację. Obecnie gospodarka Egiptu opiera się głównie na przemyśle wydobywczym, rolnictwie, turystyce, budownictwie i transporcie. Kluczowe znaczenie ma produkcja węglowodorów. Egipt ma potwierdzone rezerwy ropy naftowej w wysokości 3,3 mld baryłek oraz gazu ziemnego w wysokości 63 mld stóp sześciennych. Sektor ropy naftowej i gazu odpowiada za 24% PKB.
W rolnictwie zatrudnionych jest 20% wszystkich pracowników. Egipcjanie uprawiają głównie bawełnę, ryż, kukurydzę, pszenicę, rośliny strączkowe, owoce i warzywa. Z uwagi na szybko rosnącą liczbę ludności, egipskie rolnictwo nie jest w stanie zaspokoić wewnętrznego popytu i konieczny jest import. W obszarze transportu kluczową rolę odgrywa Kanał Sueski, który generuje zyski w wysokości ok. 2% PKB. W 2022 roku odnotowano rekordowy roczny przychód w wysokości 8 mld dolarów. Z kolei turystyka odpowiada za 12% PKB.
Modernizacji gospodarki służy wdrażana od 2016 roku „Strategia Zrównoważonego Rozwoju – Wizja 2030” (Sustainable Development Strategy – Vision 2030). Uwzględnia ona szereg celów społeczno-gospodarczych, których realizacja ma umożliwić oparcie modelu ekonomicznego na zasadach zrównoważonego rozwoju. Najważniejszymi elementami strategii są rozwój przedsiębiorczości, wspieranie innowacyjności, transformacja energetyczna i podnoszenie poziomu systemu edukacji. Jej częścią jest także budowa nowej stolicy, czyli megamiasta określanego obecnie mianem „Nowej Stolicy Administracyjnej„.
Handel międzynarodowy
Egipt to 40. największa gospodarka świata pod względem PKB, 56. największy eksporter i 45. importer. Wartość egipskiego eksportu wynosi 40,7 mld dolarów, a importu – 73,8 mld dolarów. Głównymi partnerami handlowymi Egiptu są Chiny, Arabia Saudyjska, Stany Zjednoczone, Indie, Turcja, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Włochy, Niemcy, Hiszpania, Rosja i Grecja.
Grupę najczęściej importowanych towarów stanowią ropa i paliwa mineralne (14,1%), maszyny przemysłowe (8,38%), pojazdy silnikowe i części (6,75%), zboża (6,69%), urządzenia elektryczne (6,62%), tworzywa sztuczne (5,55%), leki (4,83%), żelazo i stal (4,76%), nasiona roślin oleistych (3,32%), chemia organiczna (2,58%) i drewno (1,97%). Kolejne towary to tłuszcze i oleje roślinne, artykuły z żelaza i stali, mięso, rudy, miedź, papier i instrumenty precyzyjne.
Z kolei grupa najczęściej eksportowanych towarów obejmuje ropę i paliwa mineralne (32,3%), tworzywa sztuczne (6,55%), urządzenia elektryczne (5,85%), żelazo i stal (4,23%), owoce i orzechy (4,08%), nawozy sztuczne (3,61%), odzież (3,11%), kamienie i metale szlachetne (2,84%), warzywa (2,62%), aluminium (1,92%), minerały naturalne i kamień (1,74%). Wśród kolejnych towarów są szkło, chemia nieorganiczna, bawełna, artykuły z żelaza i stali, kosmetyki i przetwory spożywcze.
Umowy handlowe
Jak dotąd, Egipt zawarł 115 dwustronnych umów inwestycyjnych (Bilateral Investment Treaties, BITs), między innymi z Chinami, Indiami i Stanami Zjednoczonymi. W mocy obecnie pozostają 72 z nich. Ponadto Egipt podpisał umowę o wolnym handlu z Turcją. Współpraca z innymi krajami odbywa się także w ramach umów wielostronnych, takich jak Globalny System Preferencji Handlowych (GSTP).
Umowy ze stowarzyszeniami państw:
Afrykańska Kontynentalna Strefa Wolnego Handlu (AfCFTA)
Wspólny Rynek Afryki Wschodniej i Południowej (COMESA)
Arabska Strefa Wolnego Handlu (GAFTA)
Organizacja Współpracy Islamskiej (OIC)
Wspólny Rynek Południa (Mercosur)
Unia Europejska (EU)
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA)
Relacje Egipt-Unia Europejska
Egipt i Unię Europejską łączą głębokie relacje. W 2001 roku podpisano umowę stowarzyszeniową, która weszła w życie 1 czerwca 2004 roku. Wraz z porozumieniem zawartym w 2010 roku, stworzyła ona strefę wolnego handlu dla produktów przemysłowych i rolnych. Z kolei w ramach Europejskiej Polityki Sąsiedztwa Egipt otrzymuje środki na modernizację gospodarczą, zrównoważony rozwój energetyczny, ochronę środowiska, programy socjalne i wzmacnianie demokracji.
Egipt i UE podejmują także wspólne działania w dziedzinie nauki i technologii. Pierwsza umowa w tym obszarze, podpisana w 2005 roku, obejmowała współpracę w sektorach takich jak energetyka, rolnictwo, opieka zdrowotna i dziedzictwo kulturowe. Współpraca ta jest kontynuowana w ramach inicjatywy Horyzont Europa. Od 2017 roku obie strony współpracują także w ramach Partnerstwa na rzecz badań naukowych i innowacji w regionie Morza Śródziemnego (The Partnership on Research and Innovation in the Mediterranean Area, PRIMA).
Egipt jest obecnie 29. największym partnerem handlowym Unii Europejskiej, podczas gdy dla Egiptu UE jest największym partnerem. W 2022 roku wartość handlu towarami wyniosła 37,2 mld euro. Unia Europejska importuje głównie paliwa, produkty górnicze, chemikalia, żywność i odzież, podczas gdy Egipt importuje z UE maszyny, sprzęt transportowy, chemikalia i żywność. Z kolei wartość handlu usługami wyniosła 9,4 mld euro. Unia Europejska eksportuje głównie usługi biznesowe, a importuje usługi turystyczne i transportowe.
Szanse i wyzwania
Zmiany zachodzące w Egipcie sprawiają, że kraj ten jest perspektywicznym rynkiem dla zagranicznych przedsiębiorców. Jego atrakcyjność zwiększa położenie geograficzne i zachęty dla inwestorów. W Egipcie istnieją następujące formy inwestowania na preferencyjnych warunkach dla zagranicznych przedsiębiorstw: strefy wolnocłowe, specjalne strefy ekonomiczne, strefy inwestycyjne i Kwalifikowane Strefy Przemysłowe. Należy jednak pamiętać o trudnościach wynikających z odmiennej kultury, różnic prawnych i dużej biurokratyzacji.
Egipt stosuje zróżnicowane stawki celne. Od 2016 roku władze obniżają ich wysokość i upraszczają procedury, by promować inwestycje zagraniczne, usprawniać działania administracyjne i skracać czas dostaw. Wysokość stawek celnych waha się od 0% do 60%, a w przypadku towarów luksusowych obowiązuje stawka 100%. Władze podwyższyły stawki na niektóre towary, by chronić produkcję krajową. Część produktów przed eksportem należy zarejestrować w Generalnej Organizacji Kontroli Eksportu i Importu (General Organization for Export and Import Control, GOEIC).
Na ograniczenia w dostępie do egipskiego rynku mogą napotkać firmy z sektora rolnego (bariery dotyczą wymogów sanitarnych i fitosanitarnych). Z kolei eksporterzy mięsa są zobowiązani do sprzedaży mięsa zgodnego ze standardami halal. Biorąc pod uwagę obecne trendy na egipskim rynku, najbardziej perspektywicznymi obszarami współpracy dla zagranicznych przedsiębiorców są sektor ropy naftowej i gazu, branża transportowa, branża spożywcza, przemysł motoryzacyjny, budownictwo i edukacja.