Regionalne centrum handlowe
Kenia to kraj w Afryce Wschodniej położony na wybrzeżu Oceanu Indyjskiego, zamieszkiwany przez 54 mln osób. Po uzyskaniu niepodległości od Wielkiej Brytanii w 1963 roku wprowadzono ustrój republiki prezydenckiej. Dzięki strategicznej lokalizacji Kenia jest regionalnym centrum handlowym, a wybrzeże z portem w Mombasie od wieków pozostaje ważnym ośrodkiem handlu między Afryką, Półwyspem Arabskim i Indiami. Kenia jest członkiem brytyjskiej Wspólnoty Narodów oraz kluczowym partnerem Unii Europejskiej.
Kenia jest gospodarką o niższym średnim dochodzie. W 2022 roku PKB Kenii wyniósł 113,4 mld dolarów (2099 dolarów per capita). W strukturze PKB przemysł stanowi 17,2%, usługi – 55,1%, a rolnictwo – 21,2%. Jeśli chodzi o środowisko biznesowe, mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa (7,4 mln) stanowią 98% wszystkich firm. Reformy podjęte w ciągu ostatniej dekady zapewniły trwały wzrost gospodarczy i zwiększyły stabilność polityczną. Pomimo zmian poważnym problemem pozostaje jednak wskaźnik ubóstwa i nierówności społeczne.
Kenia jest krajem stabilnym politycznie, choć zagrożeniem w wymiarze regionalnym pozostają islamscy bojownicy w sąsiedniej Somalii. Podstawami gospodarki są rolnictwo i usługi, głównie turystyka. Kenijskie władze wspierają transformację gospodarczą przy zachowaniu wiodącej roli rolnictwa i realizują projekty rozwoju infrastruktury transportowej i mieszkaniowej. Kenia zobowiązała się także do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych o 32% do 2030 roku.
Ludność Kenii
Kenia jest zamieszkiwana przez 54 mln osób. Największe grupy etniczne to Kikuju (17,1%), Luhja (14,3%), Kalendżin (13,4%), Luo (10,7%) i Kamba (9,8%). Po uzyskaniu niepodległości rozpoczęła się fala emigracji do państw zachodnich, ale Kenia udziela także schronienia uchodźcom z krajów regionu dotkniętych konfliktami (największą grupę uchodźców, liczącą 280 000 osób, stanowią Somalijczycy). Z kolei największe grupy religijne to chrześcijanie (85,5%), głównie protestanci (33,4%) i katolicy (20,6%), oraz muzułmanie (10,9%).
Oficjalnymi językami są angielski i suahili, natomiast poza ośrodkami miejskimi w użyciu pozostają także języki lokalne. Ludność Kenii jest bardzo młoda. Osoby w wieku 65 lat lub więcej stanowią obecnie 3,28% populacji, podczas gdy osoby w wieku 15-64 lata – 60,26%. Siła robocza liczy około 25 mln osób. 36,1% Kenijczyków żyje poniżej granicy ubóstwa. Wskaźnik urbanizacji wynosi 29,5%. Największymi ośrodkami miejskimi są stolica, Nairobi, licząca 5,3 mln mieszkańców, oraz Mombasa, zamieszkiwana przez 1,4 mln osób.
Gospodarka Kenii
Rolnictwo, obok usług, to jeden z głównych sektorów kenijskiej gospodarki, w którym zatrudnionych jest około 40% ludności. Do najważniejszych upraw należą herbata, warzywa (kukurydza, ziemniaki, fasola), kwiaty i tytoń. Kenia kładzie także duży nacisk na ochronę przyrody, a w kraju funkcjonuje 27 parków narodowych i 34 rezerwaty przyrody. Dzika przyroda oraz zabytki z okresu wpływów arabskich i brytyjskich sprawiają, że turystyka jest drugą po rolnictwie najbardziej dochodową branżą w kraju.
Kenia nie posiada znaczących zasobów kopalin, a podstawowym zasobem mineralnym jest soda kalcynowana, której złoża znajdują się nad jeziorem Magadi. Wydobywa się także wapień, złoto, sól, niob, fluoryt i paliwa kopalne, ale dochody z górnictwa wnoszą niewielki wkład do budżetu państwa. Kenia posiada także potwierdzone złoża ropy naftowej w hrabstwie Turkana. Według szacunków zawierają one co najmniej 560 mln baryłek. Rozwój tego sektora wymaga jednak znaczących nakładów finansowych.
Do rozwoju kenijskiej gospodarki przyczynia się także plan „Wizja Kenii 2030” („Kenya Vision 2030„) wdrażany przez władze od 2008 roku. Jego celem jest wzmocnienie konkurencyjności gospodarki i podniesienie poziomu życia. Plan opiera się na trzech filarach (ekonomiczny, społeczny, polityczny) i zakłada rozwój takich sektorów jak edukacja, technologie, turystyka, rolnictwo, handel, produkcja przemysłowa i usługi finansowe. Kolejne kluczowe obszary to opieka zdrowotna, mieszkalnictwo i cyfryzacja.
Handel międzynarodowy
Kenia to 89. największy eksporter i 74. importer na świecie. Wartość kenijskiego eksportu wynosi 6,7 mld dolarów, a importu – 19,6 mld dolarów. Głównymi partnerami handlowymi Kenii są Chiny, Indie, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Arabia Saudyjska, Stany Zjednoczone, Japonia, Uganda, Malezja, Holandia, Pakistan i Wielka Brytania.
Grupę najczęściej importowanych towarów stanowią ropa i paliwa mineralne (26%), maszyny przemysłowe (6,7%), żelazo i stal (5,9%), zboża (5,7%), tłuszcze i oleje (5,5%), urządzenia elektryczne (5,1%), pojazdy silnikowe i części (5%), tworzywa sztuczne (4,6%), leki (3,6%), papier (2,3%), nawozy sztuczne (2%) oraz artykuły z żelaza i stali (1,4%).
Najczęściej eksportowane towary to kawa, herbata i przyprawy (26%), produkty ogrodnicze (11%), rudy (7%), odzież (6%), owoce i orzechy (4,2%), tłuszcze i oleje (4%), tworzywa sztuczne (2,1%), chemia nieorganiczna (2%), tytoń (1,8%), artykuły z żelaza i stali (1,6%), leki (1,6%), mięso (1,5%) oraz ropa i paliwa mineralne (1,4%).
Umowy handlowe
Kenia, jak dotąd, zawarła 21 dwustronnych umów inwestycyjnych (Bilateral Investment Treaties, BITs) i 27 dwustronnych umów handlowych. Kenia, jak państwo członkowskie Wspólnoty Wschodnioafrykańskiej i Wspólnego Rynku Afryki Wschodniej i Południowej, jest także stroną umów handlowych i inwestycyjnych (Trade & Investment Framework Agreement, TIFA), jakie z tymi organizacjami podpisały Stany Zjednoczone.
Kenia korzysta z preferencyjnego dostępu do rynku USA na mocy porozumienia African Growth and Opportunity Act (AGOA), które wygaśnie w 2025 roku. Kenia jest również stroną układu z Kotonu, porozumienia gospodarczo-politycznego zawartego w 2000 roku przez Unię Europejską i 78 krajów Afryki, Karaibów i Pacyfiku. W lipcu 2023 roku zdecydowano o zastąpieniu tego układu przez umowę o partnerstwie.
Umowy ze stowarzyszeniami państw:
Wspólnota Wschodnioafrykańska (EAC)
Wspólny Rynek Afryki Wschodniej i Południowej (COMESA)
Unia Afrykańska (AU)
Afrykańska Kontynentalna Strefa Wolnego Handlu (AfCFTA)
Unia Europejska (UE)
Relacje Kenia-Unia Europejska
Kenię i Unię Europejską łączy partnerstwo o charakterze politycznym i gospodarczym. Unia wspiera kenijskie władze pomocą finansową i humanitarną oraz inicjatywami w zakresie bezpieczeństwa. Unijne misje czterokrotnie, w latach 2002, 2007, 2013 i 2017, obserwowały przebieg wyborów powszechnych. UE wspiera także realizację planu „Wizja Kenii 2030” w zakresie produkcji, bezpieczeństwa żywnościowego, opieki zdrowotnej i mieszkalnictwa, a Europejski Bank Inwestycyjny udziela pożyczek na rozwój infrastruktury.
Unia Europejska jest ważnym rynkiem dla kenijskiego eksportu (21,1% całości). W 2022 roku Kenia wyeksportowała produkty rolne o wartości 1,2 mld euro, w tym herbatę, kawę, kwiaty, groch i fasolę. Do Unii trafia 70% kenijskiego eksportu kwiatów, co zapewnia 500 000 miejsc pracy. W czerwcu 2023 roku UE i Kenia zakończyły negocjacje w sprawie umowy o partnerstwie gospodarczym (Economic Partnership Agreement). Przewiduje ona pełną liberalizację rynku UE dla produktów kenijskich, zwiększenie inwestycji oraz działania na rzecz zrównoważonego rozwoju.
Szanse i wyzwania
Do barier w handlu z Kenią należą opłaty celne. Średnia wysokość stawek celnych wynosi 25%, ale towary wrażliwe, takie jak na przykład cukier, rośliny cukrowe i nabiał są objęte wyższym cłem. Za kolejne bariery należy uznać także przerosty biurokratyczne oraz korupcję. W 2022 roku Kenia została sklasyfikowana na 123. miejscu rankingu Transparency International. Z kolei ryzykiem dla transportu morskiego pozostaje aktywność somalijskich piratów i islamskich bojówek w regionie.
Kenia jest otwarta na inwestycje zagraniczne i międzynarodową współpracę. Wskazówką dla zagranicznych przedsiębiorców może być polityka gospodarcza kenijskich władz. Duże możliwości istnieją w zakresie modernizacji rolnictwa, dostaw sprzętu rolniczego i nawozów. Kolejne szanse są związane z projektami rozwoju infrastruktury, zwłaszcza w sektorze turystyki oraz budownictwa mieszkaniowego. W najbliższych latach korzyści może przynieść także współpraca w zakresie trwającej elektryfikacji Kenii oraz odnawialnych źródeł energii.
Zgodnie z planem „Wizja Kenii 2030” władze planują rozwój sektora wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego, usług finansowych, edukacji, handlu detalicznego i hurtowego, opieki zdrowotnej i produkcji, co stwarza zagranicznym przedsiębiorcom dodatkowe możliwości ekspansji. Kolejne przyszłościowe obszary to outsourcing procesów biznesowych oraz rozwój branż zaawansowanych technologii, ICT i komunikacji, związanych z procesem digitalizacji kenijskiej gospodarki.