Senegal

Perspektywiczny rynek dla zagranicznych inwestorów

Senegal to kraj w Afryce Zachodniej położony na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego, zamieszkiwany przez 17,3 mln osób. Senegal uzyskał niepodległość od Francji w 1960 roku w ramach Federacji Mali, z której następnie wystąpił. W 1982 roku Senegal utworzył z sąsiednią Gambią Konfederację Senegambii, która została rozwiązana w 1989 roku. Początkowo rozwój gospodarczy był dynamiczny, ale kres położył mu krach na początku lat 90. XX wieku. Kraj ponownie wkroczył na ścieżkę wzrostu dzięki reformom wspieranym przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank Światowy.

Senegal należy do grupy państw o niskim dochodzie. Jest jednak równocześnie zapleczem dla regionalnego transportu morskiego oraz bankowości i instytucji ponadnarodowych frankofońskiej Afryki Zachodniej. W 2022 roku PKB Senegalu wyniosło 27,7 mld dolarów (1598 dolarów per capita). W strukturze PKB przemysł stanowi 24,5%, usługi – 49,7%, a rolnictwo – 15,7%. Jeśli chodzi o środowisko biznesowe, mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa (300 000) stanowią 90% wszystkich firm.

Podstawami senegalskiej gospodarki są przemysł wydobywczy, rolnictwo i turystyka. Władze modernizują infrastrukturę transportową, zarówno krajową, jak i transgraniczną, by wspierać rozwój gospodarczy. Kluczową rolę odgrywa port w Dakarze (Port Autonome de Dakar, PAD), który jest jednym z największych portów w Afryce. Senegal zobowiązał się także do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych o 29% do 2030 roku, uzależniając realizację tego celu od wsparcia z zagranicy.

Ludność Senegalu

Senegal jest zamieszkiwany przez 17,3 mln osób. Największe grupy etniczne stanowią Wolof (39,7%), Pular (27,5%), Serer (16%), Mandinka (4,9%), Jola (4,2%) i Soninke (2,4%). W kraju mieszkają także osoby pochodzenia europejskiego i bliskowschodniego oraz 14 tys. mauretańskich uchodźców, którym Senegal udzielił schronienia. Największe grupy religijne to muzułmanie (97,2%), głównie sufici, i chrześcijanie (2,7%), głównie wyznania rzymskokatolickiego. Oficjalnym językiem jest francuski, a w powszechnym użyciu pozostają wolof i arabski.

Ludność Senegalu jest bardzo młoda. Współczynnik przyrostu naturalnego wynosi 2,52%. Osoby w wieku 65 lat lub więcej stanowią obecnie 3,34% populacji, podczas gdy osoby w wieku 15-64 lata – 55,46%. Siła robocza liczy 5,2 mln osób. 36,3% Senegalczyków żyje poniżej granicy ubóstwa. Wskaźnik urbanizacji wynosi 49,6%. Największym ośrodkiem miejskim jest stolica, Dakar, licząca 3,34 mln mieszkańców. Większość Senegalczyków mieszka w zachodniej części kraju.

Gospodarka Senegalu

Walutą Senegalu jest frank CFA, używany w 14 państwach Afryki. Kluczową rolę w gospodarce odgrywają przemysł wydobywczy, rolnictwo, rybołówstwo i turystyka. W ostatnich latach rozwijane są projekty związane z wydobyciem ropy naftowej i gazu. Senegal posiada potwierdzone zasoby gazu ziemnego w wysokości 910 mld metrów sześciennych i ropy naftowej w wysokości 1,03 mld baryłek. Według MFW sektor wydobywczy nada całej gospodarce impuls rozwojowy na najbliższe kilka lat, umożliwiając m.in. modernizację lokalnej bazy przemysłowej.

Władze koncentrują się także na rozwoju sektorów chemicznego, tekstylnego, przetwórczego i rolno-spożywczego. Głównymi produktami rolnictwa są trzcina cukrowa, ryż, kukurydza, bawełna, orzeszki ziemne, sorgo i warzywa. Choć rolnictwo jest jednym z głównych motorów wzrostu, to największym źródłem dochodów państwa są usługi. Z drugiej strony, istnieje potrzeba unowocześnienia rolnictwa oraz dalszego zwiększania jego wydajności i konkurencyjności, także z uwagi na jego podatność na globalne zmiany klimatyczne.

Senegal jest postrzegany jako drzwi do Afryki Zachodniej i dobre miejsce do rozpoczęcia ekspansji w tej części kontynentu. Symbolem rosnącej roli Senegalu jest Dakar, który stał się światowym centrum konferencyjnym i kongresowym. Władze dążą do uczynienia z Senegalu centrum logistycznego i przemysłowego dla regionu do 2035 roku. Cel ten jest realizowany poprzez „Plan na rzecz Rozwoju Senegalu” („Plan Senegal Emergent„) wdrażany od 2014 roku, którego filarami są rozwój infrastruktury, wzmacnianie kapitału ludzkiego i wspieranie standardów dobrego rządzenia.

Handel międzynarodowy

Senegal to 95. największy eksporter i 94. importer na świecie. Wartość senegalskiego eksportu wynosi 5,2 mld dolarów, a importu – 9,7 mld dolarów. Głównymi partnerami handlowymi Senegalu są Chiny, Francja, Indie, Mali, Szwajcaria, Hiszpania, Rosja, Nigeria, Holandia, Belgia i Turcja.

Grupę najczęściej importowanych towarów stanowią ropa i paliwa mineralne (25,3%), maszyny przemysłowe (9,06%), zboża (8,93%), urządzenia elektryczne (5,82%), pojazdy silnikowe i części (5,62%), żelazo i stal (4,33%), leki (3,5%), tworzywa sztuczne (3,28%), artykuły z żelaza i stali (3,12%) oraz mąka i skrobia (2,45%). Kolejne towary to minerały naturalne i kamień, oleje i tłuszcze, instrumenty precyzyjne, papier, chemia organiczna, żywność przetworzona, produkty mleczne i cukier.

Najczęściej eksportowane towary to kamienie szlachetne i metale (18,7%), ropa i paliwa mineralne (15,5%), owoce morza (10,4%), chemia nieorganiczna (9,35%), nasiona roślin oleistych (5,58%), rudy (5,21%), minerały naturalne i kamień (4,42%), żywność przetworzona (3,3%), owoce i orzechy (2,9%), żelazo i stal (2,85%), warzywa (2,09%) i tytoń (1,61%). Inne eksportowane towary to kosmetyki, kwiaty, pierze, nawozy sztuczne, urządzenia elektryczne i zboża.

Umowy handlowe

Senegal, jak dotąd, zawarł 29 dwustronnych umów inwestycyjnych (Bilateral Investment Treaties, BITs). Obecnie obowiązuje 19 z nich. Senegal zawarł także umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z 15 państwami Europy, Afryki i Azji.

Senegal, jako państwo członkowskie Zachodnioafrykańskiej Unii Gospodarczej i Walutowej (WAEMU), jest stroną ramowej umowy handlowo-inwestycyjnej (Trade & Investment Framework Agreement, TIFA) zawartej ze Stanami Zjednoczonymi. Senegal korzysta także z preferencyjnego dostępu do rynku USA na mocy porozumienia African Growth and Opportunity Act (AGOA), które wygaśnie w 2025 roku.

Senegal jest stroną układu z Kotonu, porozumienia gospodarczo-politycznego zawartego w 2000 roku przez Unię Europejską i 78 krajów Afryki, Karaibów i Pacyfiku. W lipcu 2023 roku zapadła decyzja o zastąpieniu układu z Kotonu przez umowę o partnerstwie.

Umowy ze stowarzyszeniami państw:

Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS)
Zachodnioafrykańska Unia Gospodarcza i Walutowa (WAEMU)
Unia Afrykańska (AU)
Afrykańska Kontynentalna Strefa Wolnego Handlu (AfCFTA)

Relacje Senegal-Unia Europejska

Senegal jest kluczowym partnerem Unii Europejskiej w Afryce Zachodniej. Wspólnoty Europejskie nawiązały relacje z Senegalem ponad 50 lat temu. Ich podstawą są obecnie porozumienia z Kotonu oraz „Wspólna Strategia UE-Senegal 2018-2023” („Joint EU-Senegal Strategy 2018-2023”). Pomoc finansowa w ramach unijnego budżetu na lata 2021-2027 jest powiązana z realizacją „Planu na rzecz Rozwoju Senegalu” w obszarze tworzenia miejsc pracy i strategii zrównoważonego rozwoju. UE wspiera także programy wzmacniania konkurencyjności gospodarki i rozwoju relacji handlowych.

Unia Europejska jest najważniejszym partnerem handlowym Senegalu. Senegal korzysta z preferencyjnego systemu handlu z UE. W 2021 roku całkowita wartość relacji handlowych wyniosła 6,4 mld euro. Senegal eksportuje do UE głównie złoto, ropę, paliwa mineralne, owoce morza i chemię nieorganiczną, a importuje paliwa mineralne, zboża, maszyny przemysłowe i urządzenia elektryczne. Relacje gospodarcze dopełnia umowa w sprawie zrównoważonych połowów podpisana w 2014 roku.

Szanse i wyzwania

Cła importowe i opłaty celne są jednym z głównych źródeł dochodów rządu Senegalu. Regulacje w tym zakresie wynikają z członkostwa Senegalu w ECOWAS i WAEMU. Senegal przestrzega Wspólnej Taryfy Zewnętrznej ECOWAS (Common External Tariff, CET) o 5-stopniowej strukturze (0, 5, 10, 15, 20, 35%) ze specjalnym podatkiem importowym na wybrane produkty spożywcze. Ze względu na większość muzułmańską, produkty spożywcze powinny spełniać normy halal. Produkty zakazane przez szariat nie są zabronione, ale ich sprzedaż może wiązać się z koniecznością dodatkowej certyfikacji.

Z uwagi na trwającą transformację gospodarczą Senegal jest rynkiem perspektywicznym. Stabilność polityczna sprawia, że na tle innych państw afrykańskich poziom korupcji jest relatywnie niski. W 2022 roku Senegal został sklasyfikowany na 72. miejscu w rankingu Transparency International. Główne ryzyko wiąże się z wyzwaniami geopolitycznymi w regionie. Należy także zwrócić uwagę na niedostatki infrastrukturalne. Mimo że Senegal jest najbardziej uprzemysłowionym krajem w Afryce Zachodniej, wciąż nie jest w pełni zelektryfikowany, a jakość sieci transportowej nadal wywołuje problemy o charakterze logistycznym.

Możliwości dla przedsiębiorców zainteresowanych ekspansją wiążą się ze zmianami strukturalnymi zachodzącymi w senegalskiej gospodarce. Wskazówką są priorytety władz w ramach „Planu na rzecz Rozwoju Senegalu”. Duże szanse są obecne w modernizacji sektora naftowego, rozwoju sektora gazowego i odnawialnych źródeł energii. Kolejne możliwości to modernizacja rolnictwa i rybołówstwa oraz projekty rozbudowy infrastruktury (drogi, porty, budownictwo mieszkaniowe). Branżami, w które warto inwestować, są również turystyka, telekomunikacja i edukacja.